Iako još uvijek nije završila pandemija koronavirusa koji se pojavio 2019. godine u kineskoj pokrajini Hubei, svijet se već suočava sa širenjem novog virusa – onog koji uzrokuje majmunske boginje. Bitno je naglasiti kako su epidemije uvijek postojale i postojat će sve dok je života na Zemlji, a ljudski rod jedino se vlastitim znanstvenim spoznajama može boriti u tom neprekidnom ratu s mikroorganizmima.
U razdoblju od 13. svibnja 2022 godine do sada više od 17 država potvrdilo je slučaj(eve) majmunskih boginja, a među njima je i naša susjedna Slovenija. Riječ je o državama gdje ta bolest nije uobičajena, odnosno gdje do tog trenutka nije bila potvrđena.
KRATKA POVIJEST
Prvi slučaj majmunskih boginja otkriven je 1958. godine, i to među majmunima uvezenima iz Singapura koji su se koristili za istraživanja na području Danske. Upravo od tuda potječe ime bolesti.
Prvi slučaj ljudske infekcije novootkrivenom bolešću zabilježen je 1970. godine na području Demokratske Republike Kongo. Od tada većina slučajeva vezuje se uz prostor središnje Afrike, a najzastupljenije je na području Demokratske Republike Kongo. Prva epidemija koja se dogodila van granica Afrike bila je u Sjedinjenim Američkim Državama 2003. godine kada se virus prenio glodavcima iz Gane koji su se prodavali kao egzotični kućni ljubimci. Javljali su se i određeni sporadični slučajevi u Ujedinjenom Kraljevstvu i Izraelu, da bi ove godine broj slučajeva u Europi i Americi porastao.
VIRUS MAJMUNSKIH BOGINJA
Virus koji uzrokuje majmunske boginje pripada rodu Orthopoxvirus, među koji se svrstavaju i virusi kravljih i velikih boginja. Još uvijek nije poznat rezervoar virusa, iako postoje pretpostavke da se primarno prenosi glodavcima na području Afrike te primatima.
SIMPTOMI
Tipični simptomi infekcije virusom majmunskih boginja, koji se javljaju na samom početku infekcije, uključuju:
- temperaturu
- glavobolja i bol u mišićima
- otečene limfne čvorove
- zimicu
- umor.
Otprilike 1 do 3 dana nakon pojave temperature javljaju se karakteristični simptomi pojave osipa i lezija, primarno na licu od kud se širi čitavim tijelom.
Simptomi najčešće traju od 2 do 4 tjedna.
ŠIRENJE VIRUSA
Virus se širi direktnim kontaktom sa zaraženom životinjom ili osobom, odnosno putem kontaminiranog materijala.
Virus u organizam primarno ulazi preko mikrooštećenja na koži i sluznica respiratornog trakta. Može se prenijeti ugrizom životinje i konzumacijom nedovoljno termički obrađenog mesa. Kada je riječ o prijenosu s čovjeka na čovjeka, virus se širi direktnim kontaktom i respiratornim kapljicama. Osim toga, može se širiti direktnim kontaktom s lezijom na koži te preko inficirane posteljine.
PREVENCIJA I LIJEČENJE
Prevencija infekcije virusom majmunskih boginja temelji se na izbjegavanju rizičnih kontakata bilo sa životinjama, bilo s inficiranim osobama. Redovitim pranjem ruku smanjuje se vjerojatnost infekcije.
Zasad nema dostupnog lijeka za tretiranje majmunskih boginja, već se bolest liječi simptomatski. Američka Agencija za hranu i lijekove (engl. Food and Drug Administration, FDA) 2019. godine odobrila je uporabu cjepiva JYNNEOS® kao vida prevencije pojave ospica i majmunskih boginja, a namijenjena je osobama starijima od 18 godina s rizikom od infekcije tim dvama virusima.
Međutim, prema dostupnim podacima osobe koje su primile cjepivo protiv velikih boginja imaju razvijenu imunost na majmunske boginje – procjenjuje se da cjepivo protiv velikih boginja pruža zaštitu od majmunskih s učinkovitosti od oko 85 %. Od 1980. godine, kada je WHO preporučio obustavu rutinskog cijepljenja protiv velikih boginja zbog eradikacije bolesti, većina država prestaje s praksom rutinskog cijepljenja.
Autor teksta: Borna Tićak, mag.pharm., Ljekarna Rijeka
